Diyarbakır’ın Sur ilçesinde sokağa çıkma yasakları devrinde meskenine ulaşamayan Emrullah Yılmaz’ın başvurusu sonrası Anayasa Mahkemesi (AYM) zararın giderilmesine yönelik karar verdi. Diyarbakır Barosu Yöneticisi Mehdi Özdemir, kararın kelam konusu yasakların yaşandığı başka yerler için de emsal teşkil eder nitelikte olduğunu belirterek, mağdur olanlar için tekrar müracaat hakkının doğduğunu söyledi.
Evrensel’in haberine nazaran, Diyarbakır’ın Sur ilçesinde operasyon ve çatışmalar nedeniyle 2 Aralık 2015’te Cevatpaşa, Fatihpaşa, Dabanoğlu, Hasırlı, Cemal Yılmaz ve Savaş Mahallelerinde ilan edilen ‘sokağa çıkma yasağı’ 103 gün sürdü. Fakat kelam konusu bu mahallelerde yasak 6 yıl devam etti. Bu müddette yasaklı mahallelerdeki yapılar mimarlar odasının raporuna nazaran kurtulabilecek durumdayken, Etraf ve Şehircilik Bakanlığı tarafından başlatılan kentsel dönüşüm ile büyük kısmı yıkıldı ve yenileri inşa edilmeye başlandı. Tarihi ilçenin bu mahallelerinde bulunan kimi cami ve kiliseler restore edilirken kimi tescilli konutlar için de bu süreç devam ediyor. Dabanoğlu Mahallesi’ndeki konutu bu kapsamda tescilli yapılar ortasında bulunan Emrullah Yılmaz’a ise “İkametgahın burada değil” denilerek ne mülkü ne de karşılığı verildi. Yılmaz’ın konutu, yasaklar sırasında özel harekatçılara ayrılmış bir polis merkezi olarak kullanılmış ve hasar görmüştü.
YEREL MAHKEME ZİYANI REDDETTİ
Yasaktan evvel yapı için onarım süreci başlatan Yılmaz, yasak sonrası taşınmazını kiraya veremediği için 5233 sayılı yasa kapsamında gelir kaybının karşılanmasını isteyerek Diyarbakır Valiliğine başvurdu. Meskende rastgele bir hasarın bulunmadığı tarafında rapor hazırlayan Ziyan Tespit Kurulu, kelam konusu talebi reddetti. Bunun üzerine mevzuyu yargıya taşıyan Yılmaz, konutuna ulaşamadığını belirterek ziyanının tazmini için Diyarbakır 4. Yönetim Mahkemesinde dava açtı. Mahkeme, kararında Ziyan Tespit Kurulunun münasebetini benimseyerek davayı reddetti. Yılmaz, istinafa itiraz etse de karar değişmedi. Bunun üzerine Yılmaz, kararı AYM’ye taşıdı.
AYM: ZARARIN TAZMİNİ ENGELLENDİ
Emrullah Yılmaz’ın müracaatına dair kararını açıklayan AYM şu sözleri kullandı:
“Bir kimsenin mülküne/evine erişiminin engellenmesinin -ister barınma maksatlı kullanılsın isterse ticari yahut kültürel hedeflere tahsis edilsin- ziyan doğuracağı muhakkaktır. Zararın ölçüsünün tam olarak bilinmemesi beklenen olduğu manasına gelmez. Zararın hesaplanabilir olması, tazmin yükümlülüğünün doğması için kafidir. Kullanılabilir durumda olan bir meskene erişimin engellenmesi meskenin kullanımından kaynaklanan ekonomik fayda tutarınca zararın ortaya çıkmasına yol açar. Bu türlü bir durumda zararın ölçüsünün hesaplanmasında aşikâr ölçüde zahmetlerle karşılaşılabilirse de olası olduğunun söz edilmesi makul bir yorum olarak görülemez. Bu haliyle mülkiyet hakkına ait ihlalin giderilmesi bakımından teorik seviyede tesirli olduğu saptanan 5233 sayılı Kanun’la oluşturulan tazminat yolu yönetim mahkemesinin öngörülebilir olmayan ve bariz takdir yanlışı teşkil eden yorumu sebebiyle somut olayda muvaffakiyet talihi sunma kapasitesini yitirmiştir. Sonuç olarak yönetim mahkemesinin müracaatçının ziyanının ölçüsünün hesaplanmasını ve giderim sağlanmasını engellediği kanaatine varılmıştır. Anayasa Mahkemesi açıklanan münasebetlerle mülkiyet hakkı ile irtibatlı olarak tesirli müracaat hakkının ihlal edildiğine karar vermiştir.”
‘NE MÜLKÜ VERDİLER, NE DE KARŞILIĞINI’
Emrullah Yılmaz, “2015’te başlayan yasaklarla birlikte konutumuza artık gidemedik. Akabinde gittiğimde orası karakol yapılmıştı. Hasar Tespit Kuruluna gittim, mülküme ulaşamadığımı ve mağdur olduğumu, mağduriyetimizin giderilmesini istedim. ‘Sur’da ikamet etmediğim’ gerekçesiyle yardım edemeyeceklerini söylediler. Hem mülküme ulaşamıyordum hem de mağduriyetim giderilmedi. Mülkümü istedim, mülkümü vermiyorlar, karşılığını istedim onu da vermediler. Dava açtım, mahkeme de bu mevzuda misal bir karar verdi. Mahkemenin vermiş olduğu karar yeniden orada kalmadığımız için hak tez edemeyeceğimiz tarafındaydı. Bunun üzerine biz AYM’ye gittik. Bu karar 7 yıl sonra çıktı” dedi.
‘KARAR KAYBETTİKLERİMİ GERİ GETİRMEYECEK’
20 yıldır Amerika’da olduğunu belirten Yılmaz, “Amerika ve kendi kültürümüz ortasında bir köprü olarak konutumu kültür sanat alanına dönüştürecektim. Bu kararın tahminen maddi açıdan bir karşılığı var fakat onun dışındaki hiçbir şeyi geri getirmiyor. 10 yıl kaybımız oldu, bir dernek kuracaktık, bu karar kaybettiklerimizi geri getirmiyor, yalnızca öteki mağdurlara emsal olması sevinci var” dedi.
AVUKAT: ZİYAN İÇİN TEKRARDAN MÜRACAATLAR YAPILMALI
Sur’da yasak başladığı vakit mülkü bulunan yurttaşların göç etmek zorunda kaldığını belirten Diyarbakır Barosu İdare Heyeti Üyesi Mehdi Özdemir, 5233 sayılı yasa kapsamında yapılan müracaatlarda yurttaşların mülke ulaşamamasından ötürü maddi zararın karşılanması gerektiğini söyledi. Bu noktada sokağa çıkma yasaklarından ötürü mülküne erişim sorunu yaşayan yurttaşların mülkiyet hakkının ihlal edildiğinin AYM kararıyla tespit edildiğini lisana getiren Özdemir, “Yerel mahkemelerin de kurulun mevcut yaklaşımı itibariyle temelinde yargılama ve müracaatların faal bir türel süreci barındırmadığına karar vermiştir. Bu tarafıyla AYM’nin kararı sokağa çıkma yasaklarında mülkiyet hakkı ihlal edilen yurttaşlar açısından ziyanlarının giderilmesi itibariyle emsal bir karar niteliği taşımaktadır” dedi.
KARAR SOKAĞA ÇIKMA YASAĞININ OLDUĞU HER YER İÇİN GEÇERLİ
Özdemir, AYM’nin verdiği kararın yalnızca Diyarbakır’da değil sokağa çıkma yasaklarının yaşandığı öteki kentlerde mağdur edilen yurttaşlar için de emsal teşkil ettiğine dikkat çekerek ziyanlarının giderilmesi noktasında yurttaşların müracaatta bulunabileceklerini tabir etti.
Özdemir, “Kira, eşya yardımı üzere alacak kalemleri açısından devam eden yargılamalar bu AYM kararıyla birlikte tazminatın olası olmadığı, net ve belirlenebilir nitelikte olduğu, mülkiyet hakkına erişiminin sokağa çıkma yasağı periyodu itibariyle sağlanmadığını görmekteyiz. Devam eden yargılamalarda bu karar gözetilerek tazminat ve alacak kalemlerine hükmedilmesi gerekir. Tesirli müracaat hakkı ihlal edildiği için emsal karar niteliğinde. Burada Sur’da sokağa çıkma yasaklarında mülkiyet hakkı ihlal edilen yurttaşlar açısından komiteye ikinci bir müracaat yapılarak AYM kararı doğrultusunda evvelki kararın geri alınması ve zararın tazmin edilmesinin talep edilmesi gerekir. Yönetimin vermiş olduğu bir kararı her vakit geri alması üzere bir yetkisi vardır. Burada da Diyarbakır Valiliği, Hasar Tespit Kurulu yahut etraf vilayetlerdeki sokağa çıkma yasaklarında mülkiyet hakkı ihlal edilen yurttaşların Valilik ve Ziyan Tespit Kuruluna başvurarak kira ve eşya alacağına dair taleplerinin reddine dair kararların geri alınması ve ziyanların karşılanması için talepte bulunması gerekir” dedi. (HABER MERKEZİ)