Türkiye’nin bir enflasyonu sorunu olduğunu herkes biliyor hatta söylüyor da. Buna ekonomiyi yönetenler de dahil olarak enflasyonda bir ‘şeyler’ olduğunu kabul ettik. Ekonomistlerinse, Bakan’ın tabiriyle, ortodoks olanlarının sesi kısıldı ‘enflasyon’ demekten, heterodokslarda da aslına rücu edenler emeğin karşılığının erimesi konusunda gerginler. Sokaktaki vatandaş zati durumdan muzdarip. Lakin vatandaşla iktisat idaresinin ayrıldığı bir nokta var; güç fiyatları! Vatandaş durumu, ‘enerji, dolar, faiz fark etmez neden yükseldiği beni ilgilendirmez ben paramın erimesine bakarım’ minvalinde görürken, iktisat idaresi savaş ortamında güç fiyatlarındaki yükselişin sorumlu olduğu ve tüm dünyanın altında ezildiği bir tablo çizerek büyük resmi görüyor. Pekala o denli mi? Ekonomistlerin bu mevzuda görüşlerine bakmadan evvel de güç fiyatlarının son 20 yılda Türkiye enflasyonuna etkisine de bakalım.
TÜİK Eylül ayı enflasyonunu yüzde 83,45 olarak açıkladı. Her ay enflasyonun açıklanmasının sonraki günü Merkez Bankası “Aylık Fiyat Gelişmeleri” ismi altında bir açıklama yayımlar.
Bunun ana sebebi TCMB’nin kanunda da belirtildiği formda fiyat istikrarında ana sorumlu olan kurumlardan bir olmasıdır. Anlamıysa, ‘biz enflasyonu görüyoruz, gereğini yaparız’ demektir. Yani genel merkez bankacılığında böyledir. Bu ay da yayımlanan raporda şu söylendi:
Enflasyondaki artışa en besbelli katkı güç ve hizmet kümelerinden gelmiştir. Güç enflasyonu, milletlerarası ham petrol fiyatlarına paralel olarak gerileyen akaryakıt ve tüp gaz fiyatlarına rağmen, elektrik, doğal gaz, şebeke suyu üzere yönetilen/yönlendirilen kalemler ile katı yakıt fiyatlarındaki gelişmelere bağlı olarak kıymetli ölçüde yükselmiştir.
Faiz kararlarında da güç tesiri görülüyor.
Merkez Bankası’nın son faiz kararında, ki bildiğiniz üzere 100 baz puan indirim yaparak yüzde 12’ye çekilmişti, PPK toplantı özetinde ‘enerji’ sözü 12 sefer geçerken, metinde en çok sözün kullanıldığı paragraf şu halde oldu:
Enflasyonda gözlenen yükselişte; jeopolitik gelişmelerin yol açtığı güç maliyeti artışlarının gecikmeli ve dolaylı tesirleri, ekonomik temellerden uzak fiyatlama oluşumlarının tesirleri, global güç, besin ve ziraî emtia fiyatlarındaki artışların oluşturduğu güçlü negatif arz şokları tesirli olmaya devam etmektedir.
Merkez Bankası’ndan öteki kimler güç fiyatlarına işaret ediyor? Sayın Bakan Nureddin Nebati’nin birtakım açıklamalarına bakalım ?
-
Mayıs 2022, ‘Nisan ayında enerji hariç ihracatımız, ithalatı geçti.’
-
Haziran 2022, ‘Küresel salgın ve savaş ortamının tetiklediği besin ve enerji …, tüm dünya ülkelerinde olduğu üzere Türkiye enflasyon artışlarında da temel bir rol oynadı.’
-
Temmuz 2022, ‘Güncel enflasyon gelişmeleri mercek altına alınırken, global seviyede enflasyonist baskılar ile besin ve enerji arz güvenliğine ait kaygıların ağırlaştığı içinde bulunulan bu devirde emtia fiyatlarının seyri değerlendirildi.’
-
Ağustos 2022, ‘Enerji hariç 12 aylık birikimli cari süreçler mayıs prestijiyle 34,6 milyar dolar fazla vermiştir. Yani bizim cari açığımızın temel sebebi güç maliyetlerimizdir.’
-
Eylül 2022 (epistomolojik kopuş), ‘Enerji ve emtiada yaşanan yükselişler tüm dünyada olduğu üzere Türkiye’de de enflasyonun en temel sebepleridir.’ dedi.
Özetle canım petrol, cicim doğalgaz, kuzum elektrik ve sonuç aman enflasyon! Anladığımız üzere iktisat güçten elektrik alamamış.
Peki güç deyince dünyada çabucak hemen her üretimin, tedariğin temeli olan petrol fiyatlarının Türkiye enflasyonuna tesirine bakmak ister misiniz? İstemezseniz de biz baktık?
Bu petrol ve enflasyon münasebetini gösteren grafiğimiz? 2004 yılı sonrasında aylık petrol ve enflasyon bilgilerine nazaran bu ikilinin ortası her vakit çok yeterli görünmüyor. Ne olduysa 2021 yılı sonunda bir yakınlaşma yaşamışlar.
Bir de dilerseniz hastalıkta sıhhatte, varlıkta yoksullukta verisi var! Brent petrolün 2004-2022 ortasındaki grafiğinde taban ve tepe yaptığı noktalarda fiyatı ve o periyotta TÜİK enflasyon oranlarını görüyoruz.
8 Ağustos 2006’da petrol fiyatları 78 dolar düzeyindeyken enflasyon yüzde 10,26 olmuş. Tarihi tepe 4 Temmuz 2008’de 146,55 dolar olarak iki katına çıkan petrol fiyatına rağmen enflasyon yüzde 12, sonra tıpkı yıl içinde neredeyse 4’ten birine inan petrol fiyatı enflasyondan 2 puan götürmüş.
Durun daha da ilginci var! Yaklaşık 2,5 yıl sonra 3 kat artan petrol fiyatları enflasyonu yarısından fazla düşürmesin mi? Sonrasını söylemeyelim siz grafikten bakın dilerseniz. Not: Foreks platformu grafiği ile hazırlanmıştır.
Etkisi yok demiyoruz, yanlış anlaşılmasın.
Tüm girdi maliyetlerinin enflasyon üzerinde tesiri yadsınamazken, petrolün tüm dünyada en çok etkiyi yarattığını biliyor ve söylüyoruz. Ancak bizde durumun ‘sadece petrol’ olmadığını anlatmak istiyoruz. Bizden bu kadar kelamı işin uzmanlarına bırakalım mı?
“Bir öteki avantaj da ham petrol fiyatlarının çok yüksek seyretmemesinden doğuyor.”
Dünya Gazetesinde enflasyonda yılsonu düşüş hesabı için Alaattin Aktaş şöyle söylüyor:
Hem ham petrol fiyatları, hem akaryakıt için belirleyici olan Avrupa’daki eser fiyatları düşük seyrediyor…
Dolayısıyla bir yandan dövizde süratli bir artış olmazsa (en azından faizdeki indirimle olağanda yaşanması gereken artışın bir halde önlendiği görülüyor), öbür yandan talep düşüklüğünün tesiriyle ham petrol ve eser fiyatları bu türlü seyreder, hatta bir ölçü daha gerilerse biz kritik aylar olan aralık ve ocakta evvelkilerin çok çok altında oranlar görebiliriz. __Bu da yıllık enflasyon oranının “yüksek oranların yerine daha ölçülü oranların girmesi” sayesinde süratle aşağı gelmesi sonucunu doğuracaktır.
?
?
?
?
?
Bu ortada düşüş ya da artış çok fark etmiyor. Akaryakıta da son 3 gündür artırım geliyor. Siz ne dersiniz bu enflasyon gayretine? Yorumlarda buluşalım ?
