Türkiye’de son 2 yılda kira artışları katlanırken, özel yurtlarda da fahiş artırımlar yapıldı. Kredi Yurtlar Kurumu’nda (KYK) ise durum pek farklı değil. Burada ise yer kasveti krizi her geçen gün büyüyor. Bilhassa İstanbul’da öğrenciler yer bulmakta ıstırap yaşıyor. Barınamıyoruz diyen kimi öğrenciler kenti terk etmeyi yahut üniversiteyi açıktan tamamlamayı bile düşünüyor.
Emlak krizi nedeniyle fahiş oranda artan kira fiyatlarını karşılayamayan ya da Kredi ve Yurtlar Kurumu (KYK) yurtlarında yer bulamayan üniversite öğrencileri, bir odayı 2 kişi paylaşmak ya da salonu kiraya açmak üzere tekniklerle kiraya ortak öğrenci sayısını artırarak geçinmeye çalışıyor. Emlakçılar, öğrencilerin artık çok meskenlerde çok nüfuslu kaldığını söylüyor. BBC Türkçe’den Fundanur Öztürk’ün haberine nazaran birtakım öğrenciler 3+1 konutlarda 6-7 kişi kaldıklarını lakin buna karşın, çalışmadan geçinemediklerini anlattı.
“Evde masa koyacak yerimiz bile yok”
Edirne’de peyzaj mimarlığı okuyan Zülal ve arkadaşları, 1500 TL kirası olan 1+1 meskende 3 kişi kalıyor. Odalardan birine iki yatak ve küçük bir dolap anca sığıyor. Başka odaya ise lakin üçüncü yatak ve bir çalışma masası… Hiçbirinin kendine ilişkin bir yatağı yok. Kimin ders çalışmak için masaya gereksinimi olursa, o odadaki yatağı da sabaha kadar o kullanıyor.
Evde üç öğrenci tıpkı anda ders çalışamadığı üzere, Zülal’in mimarlık çizimlerini gerçekleştirmesi için gerekli büyüklükte bir masası yok. Zülal, çizimlerini yerde ya da duvarda yapmaktan omurga eğriliği yaşadığını söylüyor: “Çizim yapmak için sabahladığım günlerde salonu ben kullanıyorum, arkadaşlar başka odada uyuyor. Kimsenin özel bir alanı ya da kendi yatağı yok. “Tek bir masamız var, iki kişinin online derse girmesi gerektiğinde ortalık karışıyor. Balkona kadar yan yana sıralanıyoruz” diyor.
“Sadece öğrenci’ kalmadı, işçi-öğrenci bölümü var artık”
Zülal aylık masraflarının neredeyse 2 bin TL’ye yaklaştığını, market fiyatlarının her geçen gün arttığını ve doğal gazı en düşükte yaksalar bile aylık 500-600 TL fatura geldiğini söylüyor.
Çalışmak için başvurduğu yerlerde 10 saat mesai için 70-80 TL fiyat teklif edildiğini şöyle anlatıyor: “Öğrenciler geçinebilmek için eğitimlerinden vazgeçiyor. Artık ‘sadece öğrenci’ dediğimiz kesim kalmadı, ‘işçi-öğrenci’ kesitine dönüştü. Yani öğrenci çağındaki çalışanlar… İnsanın bir noktadan sonra ne gücü ne umudu kalıyor. Lakin depresyona girmek, mental sıhhatini düşünmek ya da bu hisleri yaşama talihin da yok. Bu hisler da artık hayal oldu.
Ne kadar geri düşersen, o kadar çok yaklaşıyorsun yerin altına. Zira yanında arkadaşın da çürüyor seninle. Sen umutsuzsun, o da umutsuz. Ona umut olmak istiyorsun fakat olamıyorsun. Birlikte çürüyüp gidiyorsunuz.”
“Öğrencilerin konuştuğu tek bahis ekonomik kriz”
Zülal’e nazaran yerleşkelerde, kafelerde, öğrencilerin bir ortaya geldiği her yerde yalnızca tek bir şey konuşuluyor: Ekonomik kriz. Öğrencilerin tüm ömrünü, toplumsal hayatını ve gündelik sohbetlerini bu gerçeklik belirliyor: “Eskiden param yok demeye utanırdın ancak artık çok özgür bir biçimde utanmadan, sıkılmadan, boynumu bükmeden ‘Param yok’ diyebiliyorum. Zira şu an cebimde 5 lira olması benim hatam değil. Minibüse binemediğim için konuta yürümek zorunda kalmam benim cürmüm değil.”
“Her sabah acı gerçekle uyanıyorum”
Ücretsiz olarak staj yapan Zülal, “Artık içimde öfkeden diğer bir şey yok” diyor ve ekliyor: “Her gün oraya o kadar büyük bir ümitsizlikle gidiyorum, o yolu o kadar güç yürüyorum ki. Bugün bir kişi, çocukları böğürtlen ağacından uzanıp elleriyle böğürtlen yiyebilsin diye 1000 liralık böğürtlen ağacı satın aldı. Ben o adam o ağacı alsın diye her gün tabanlarını temizleyip, yapraklarını siliyorum. Ancak benim böğürtlen almaya param yok. Her sabah bu acı gerçekliğe uyanıyorum.”
Zülal “Hiç bu türlü bir üniversite hayatı hayal etmiş miydin?” sorusuna acı bir halde gülüyor. Geçim derdi hayatının o kadar merkezinde ki, soruyu komik buluyor: “Bana daima şunlar söylendi: ‘Edirne tam bir öğrenci kentidir, üniversite hayatı çok hoştur, en hoş vakitlerdir, okulu uzat, bol bol ciğer ye…’ Ben bir yıldır Edirne’de hala ciğer yiyemedim.”
“Kapıcı dairesinde kalıyoruz telefon bazen çekmiyor”
Ankara’da Alman Lisanı ve Edebiyatı okuyan Zeynep’in Mamak’taki meskeninde Zeynep’le birlikte 6 öğrenci kalıyor. Zeynep’i aradığımda birinci evvel hatta sorun yaşıyoruz. Zira Kot 3’teki konutunda vakit zaman telefon ve internet çekmiyor. Odaların birinde pencere yok, mesken sırf öğlenden sonra 14.00-17.00 ortasında güneş alıyor. Zeynep telefonda, “Bize yetiyor, mecburuz…” diyor: “Emlakçı fiyatlarını karşılayamayacağımız için sokak sokak gezerek mesken aradık. Kapıcı dairesi aslında burası, onun için telefon bazen çekmiyor. Kent merkezine ve okullarımıza uzak bir yerde.”
Zeynep aslında birinci evvel 3 kişi olarak meskene çıktıklarını fakat masraflar ve başka arkadaşlarının barınma gereksinimi sebebiyle nüfusun 6’ya çıktığını anlatıyor: “Yatak odalarını 2’şer kişi bölüşüyoruz, salonda da 2 kişi kalıyor. Nöbetçi yurt bile çıkmayan fakat okuduğu kentte çalışmak zorunda olan arkadaşlarımız bizle kalıyor.
3 kişi yaşayarak mesken masraflarını karşılayamayız. Süreksiz olarak kalan 3 kişi okul açılana dek yurt ya da konut bulamazsa, kalıcı olarak bize yerleşecek. Ailelerimizin de çok geliri olmadığı için okul devrinde çalışmamız gerekebilir. Kış ayında doğal gaz artacak, elektrik faturamız artacak.”
“Küf kaplamış odada 2 kişi kalıyoruz”
Ankara’da ikinci sınıf eczacılık öğrencisi olan Berrin, bir odası küflü 2+1 meskende 3 kişi yaşadıklarını söylüyor. Konut rutubetli olduğu için çamaşırlarının kurumadığını, bir duvarını küf kaplamış odada 2 kişinin kaldığını anlatıyor. Mesken ya da yurt bulamamış arkadaşları olduğunda süreksiz müddetli olarak konut nüfusunun arttığını, yer katta oldukları için çok kişi kalsalar da etraftan dikkat çekmediklerini söylüyor.
BBC Türkçe’ye konuşan öğrenciler, bilhassa son bir yıldır kendi ortalarındaki dayanışmayla mesken bulduklarını anlatıyor: “Üniversiteliler son 1 yıldır kapı kapı gezerek konut buluyor. Ayrıyeten üniversite dayanışmaları sayfalarına ilan veriliyor ve bir mezun kendi konutundan daha çıkmadan, alt periyot öğrenciler yerleşiyor. Bizim meskenimiz taban katta, apartmana girip çıkarken kimse bizi pek görmüyor o yüzden dikkat çekmeden fazla kişi kalabiliyoruz.”
“Sessizce girip çıkıyorduk apartmana, kimse görmüyordu bizi”
Berrin, bu konuta taşınmadan evvel 3+1 bir meskende 7 kişi kaldıklarını söyleyerek “Hem masrafları birlikte karşılamak hem de kalacak diğer mesken bulamadığımız için birlikte kalıyorduk” diyor: “Salonda bir kişi, öbür üç odada ikişer kişi uyuyordu. İnsanca bir yaşama biçimi değil fakat geçinebilmek için en mantıklısı buydu. 7 kişi kaldığımız konutta mesken sahibiyle tıpkı apartmanda değildik. Apartmandaki beşerler da birbirini tanımıyordu. Sessizce girip çıkıyorduk apartmana, kimse görmüyordu bizi.”
Çok nüfuslu meskenlerde öğrencilerin kendilerine ilişkin bir alan yaratamadığını lakin öbür çarelerinin olmadığını söylüyor Berrin. Ders çalışmak için meskene aldıkları masayı bile mezun olan bireylerde “dayanışma” ile çözdüklerini ama mesken çok kalabalık olduğu için genelde kütüphanelerde ders çalıştığını belirtiyor.
Berrin, konutun faturalarla birlikte aylık 2 bin lira olduğunu söyleyerek, zerzevat meyve alamadıklarını, çoklukla makarna ve bulgur tükettiklerini söylüyor: “Markete canımın istediği bir şeyi almadan evvel beş sefer düşünüyorum. İstediğim bir kıyafeti ya da kitabı alabilmek için öteki şeylerden kısıyorum. Yalnızca günü çıkarmaya çalışıyoruz üniversiteliler olarak. Yarınımızın bir garantisi yok. Banka hesabımızdaki para birden fazla vakit yarını çıkarmaya yetmeyecek durumda oluyor.
Geleceksizlik tasasıyla inanılmaz bir ümitsizliğe sürüklenebiliyoruz lakin burada da birbirimize tutunuyoruz. Hepimizin ortak korkuları var, burada birbirimize tutunarak bir şeyleri aşmaya çalışıyoruz konutlarda.”
“Baraj puanı kaldırıldı, konutlara talep artacak”
Türkiye Emlak Komitecileri Derneği Lideri Nizameddin Aşa “Eskiden öğrenci konutlarında ekseriyetle 2-3 kişi kalıyordu, şu anda bu kişi sayısı fazlalaştı” diyor. Aşa, emlakçıların elindeki konut sayısının çok az olması nedeniyle emlak piyasasındaki krizin yıl boyunca devam edeceğini öngörüyor:
“Örneğin İstanbul Beşiktaş’ta en düşük ortalama kira 7-10 bin TL formunda. Bir öğrencinin bu fiyatı karşılayabilmesi için o meskende 3-5 kişi yaşaması gerekiyor. Kişi sayısı çok fazla olduğunda da mal sahibi müsaade etmiyor.”
Ankara Tüm Emlakçılar Meslek Odası Lideri Hakan Akçam ise bu yıl üniversite imtihanlarında baraj puanın kaldırıldığını hatırlatarak, artan taleple birlikte 1-1,5 ay içerisinde konut bulmakta “ciddi sorun” yaşanacağını söylüyor: “Bu yıl üniversitelerin yüzde 90’ına öğrencilerimiz yerleşecek zira baraj kalktı. Bu da bir yoğunluk oluşturacak. KYK’daki yurtlar muhtemelen yetersiz kalacak. Hasebiyle öğrenciler, konutlarda da 3-5 kişi kalmak isteyecekler. Geçen yıl öğrenciler Ankara’da orta halli bir konutta paylaşımlı olarak 500 liraya barınabiliyordu. Lakin bu yıl orta halli bir meskende 1500-2000 lira civarında bir sarfiyatları olacak. Bu da aileleri zorlayacak.”
“Bir arkadaşımız mutfakta kalıyor”
Hatay’da veterinerlik okuyan Murat, tek maaşlı bir memur ailenin üç çocuğundan biri. Pandeminin akabinde yüz yüze eğitim için kente döndüklerinde çok yüksek kira fiyatlarıyla karşılaştıklarını söyleyen Murat, 2 odalı bir konutta 3 öğrenci yaşadıklarını söylüyor.
1500 lira kira ödedikleri meskende bu kışı nasıl geçirecekleri ise belgisiz zira mesken sahibinin yıllık 200 dolar olarak istediği kömür parasını karşılayamıyorlar. Murat, “Muhtemelen elektrikli soba ile…” diyor. Konuta sığabilmeleri için içlerinden birinin Amerikan mutfaklı bir odada kalması gerekiyor:
“Mutfak gömme olduğu için, aslında güya oturma odası gibi…Yani kendini ikna edince, o denli oluyor biraz. Temelinde bir arkadaşımız teknik olarak mutfakta kalıyor.”
“Benim jenerasyonum bence artık ‘hayallerini’ çok da düşünmüyor”
Zülal, “Benim neslim bence artık ‘hayallerini’ çok da düşünmüyor” diyor: “Ben de bunun üzerine düşünmeyi erteledim. Evvelden çok çarçabuk hayallerimi sıralayabilirdim lakin şu an başımda o kadar çok süzgeç var, hayallerim o kadar çok şeye takılıyor ki… Hayal kurarken bile özgür değilim. O yüzden şu an tek hayalim, temel gereksinimlerimi rahatça karşılayabilmek.”
Zeynep ise üniversiteyi kazandığı Erasmus programıyla bir devir yurt dışında okumak üzere bir hayali olduğunu lakin bunun artık ‘imkânsız’ olduğunu söylüyor: “Ben şu an yalnızca insanca yaşamayı hayal ediyorum, ay sonunu rahat getirebilmek istiyorum. 4. yılımın sonunda bir işe girebileceğimi bilerek mezun olmak istiyorum.”