Bizi Hayata Bağlayan Kan Damarlarımızdan Biri Haline Gelen İnternet Bir Günlüğüne Çökerse Neler Yaşanır?

1995’te dünya nüfusunun %1’inden daha azı çevrimiçiydi. İnternet, çoğunlukla Batı’daki insanlar tarafından kullanılan bir meraktı. Bugün ise 3.5 milyardan fazla insanın internet bağlantısı var. Bu da gezegendeki tüm insanların neredeyse yarısı ve bu sayı saniyede yaklaşık 10 kişi oranında artıyor.

Pew Araştırma Merkezi’ne nazaran, tüm Amerikalıların beşte biri interneti ‘neredeyse sürekli’ kullandığını ve %73’ü en az her gün kullandığını söylüyor. Birleşik Krallık’taki sayılar da benzerlik gösteriyor. 2016’da yapılan bir anket, yetişkinlerin yaklaşık %90’ının evvelki üç ayda internet kullandığını söylediğini ortaya koydu. Birçokları için internetsiz bir hayat hayal etmek artık neredeyse imkansız.

Teorik olarak internet, global yahut ulusal ölçekte bir müddetliğine ortadan kaldırılabilir. Siber taarruzlar bir olasılıktır. Makûs niyetli bilgisayar korsanları, internet trafiğini ileten aygıtlar olan yönlendiricilerdeki güvenlik açıklarını agresif bir biçimde amaç alan yazılımlar yayınlayarak interneti durma noktasına getirebilir. Alan ismi sunucularının (internetin adres defterlerinin) kapatılması, örneğin web sitelerinin yüklenmesini önleyerek büyük kesintilere neden olur.

Bu kablolar saldırganlar için kolay amaçlar olmayabilir fakat bazen kazara hasar görürler. 2008 yılında, Orta Doğu, Hindistan ve Güneydoğu Asya’daki insanlar, denizaltı kablolarının kesildiği veya müdahale edildiği üç ayrı olayda büyük internet kesintileri yaşadı.

Bazı hükümetler, ülkelerinde interneti etkin bir şekilde kapatabilecek “sonlandırma anahtarlarına” da sahiptir. Mısır, 2011’deki Arap Baharı ayaklanması sırasında protestocuların faaliyetlerini koordine etmelerini zorlaştırmak için bunu yaptı. Türkiye ve İran da protestolar sırasında internet irtibatını kesti. Çin’in kendine ait bir öldürme anahtarı olduğu söyleniyor ve Amerikalı senatörler, ülkeyi siber saldırılardan korumanın bir yolu olarak ABD’de bir tane oluşturmayı önerdiler.

Çünkü ulusal hudutların içinde ve dışında ağlar ortasında çok fazla temas vardır. Bununla birlikte, en yıkıcı kesintiler uzaydan gelebilir. Bizim tarafımıza işaret fişeği gönderen büyük bir güneş fırtınası, uyduları, elektrik şebekelerini ve bilgisayar sistemlerini ortadan kaldıracaktı. Stanford Üniversitesi’nde nörobilimci olan ve Why the Net Matters kitabının yazarı David Eagleman, ‘Bombaların ve terörün yapamayacağı şeyler, bir güneş patlamasıyla birkaç dakika içinde başarılabilir’ diyor. ‘Bir sonraki büyük jeomanyetik fırtınalar sonunda geliyor’ diye de ekliyor.

“İnternet servis sağlayıcıları ve yönlendirme ekipmanını yapan şirketler, beklenmedik güvenlik açıklarından yararlanılırsa işleri tekrar çalışır duruma getirmek için planları ve personeli var.” Her vakit açık bir internet ilişkisine o kadar alışkınız ki, nispeten kısa kesintilerin bile bir tesiri olabilir. Yalnızca beklediğiniz üzere olmayabilir.

2008’de ABD İç Güvenlik Bakanlığı, Borg’dan internet kesilirse neler olabileceğini araştırmasını istedi. Borg ve meslektaşları, 2000’den itibaren ABD’de bilgisayar ve internet kesintilerinin ekonomik tesirlerini tahlil ettiler. Her durumda en fazla etkilendiğini tez eden 20 şirketin üç aylık mali raporlarına ve daha genel ekonomik istatistiklere bakıldığında, bir kesintinin mali tesirinin şaşırtan derecede kıymetsiz olduğunu keşfettiler. En azından dörtten fazla olmayan kesintiler için.

Elektrik kesintisi bir günden fazla sürmediği sürece, seyahat de kısa vadede muhtemelen çok fazla etkilenmeyecektir. Uçaklar internet olmadan uçabilir ve trenler ve otobüsler çalışmaya devam ederdi. Bununla birlikte, daha uzun kesintiler lojistik üzerinde bir tesir yaratmaya başlayacaktı. İnternet olmadan işletmelerin çalışması sıkıntı olurdu. Eagleman, “İnternet kaybı durumunda insanların ve işletmelerin bir planı olması gerektiğini önerdim, ancak henüz kimsenin bunu yaptığını duymadım” diyor.

1998’de ABD’deki 50 milyon davet aygıtının %90’ı bir uydu arızası nedeniyle çalışmayı durdurdu. Elektrik kesintisini takip eden günlerde Dutton, Los Angeles’ta 250 davet aygıtı kullanıcısıyla anket yaptı ve insanların kesintiye reaksiyonlarında açık sosyoekonomik bölünmeler buldu. Yönetimsel yahut profesyonel mesleklere sahip üst orta sınıf bireyler, olayı büyük ölçüde problemli olarak algılamadılar. Dutton, “Onlara kar günü gibi geldi. Bir rahatlama oldu” diyor. 

Ancak tesisatçılar ve marangozlar üzere birçok mavi yakalı hür çalışan, iş bulmak için sırf davet aygıtlarına güvendi ve münasebetiyle birkaç gün işsiz kaldılar. Dutton, ‘İnterneti kaybetme fikrine tepkinizin muhtemelen sosyoekonomik durumunuza bağlı olduğunu anlamalısınız’ diyor.

Herhangi biriyle, rastgele bir yerde ve rastgele bir vakitte ilişki kurabilmeye alışkınız. Bunu yapamamak rahatsız edici olurdu. Tarih de bu kanıyı desteklemektedir. 1975’te New York Telefon Şirketinde çıkan bir yangın, Manhattan’ın 300 blokluk bir bölgesinde 23 gün boyunca telefon hizmetini kesti. Çizgiler onarıldıktan çabucak sonra 190 şahısla yapılan bir ankette, araştırmacılar, karşılık verenlerin beşte dördünün telefonu, bilhassa de arkadaşları ve aileleriyle irtibat kurma özelliğini özlediklerini söyledi. Üçte ikiden fazlası, hizmet eksikliğinin kendilerini ‘tecrit edilmiş’ yahut ‘huzursuz’ hissettirdiğini söyledi ve neredeyse dörtte üçü, hizmetleri geri yüklendiğinde daha fazla denetimde hissettiklerini söyledi.