Adli tatili de kapsayan yılın üçüncü çeyreğinde 51 davada 73 gazeteci hâkim karşısına çıktı. Sonuçlanan 10 davada; 11 gazeteciye toplam 30 yıl 11 ay 11 gün mahpus cezası verildi, yargılanan gazetecilerden yalnızca beşi beraat etti. En az 23 gazeteci haber takibi esnasında polisin fizikî şiddet ve tehdidine maruz kaldı.
Expression Interrupted platformu tarafından hazırlanan Tabir ve Basın Özgürlüğü Gündemi raporlarının yedincisi yayımlandı. Dava ve açık kaynak takip çalışmaları sonucunda elde edilen datalar doğrultusunda hazırlanan rapor, Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarını kapsıyor.
Raporun tamamına buradan ulaşabilirsiniz.
Rapora nazaran, 20 Temmuz ile 1 Eylül tarihleri ortasındaki isimli tatili de kapsayan yılın üçüncü çeyreğinde gazetecilerin sanık olarak yargılandığı 51 dava görüldü. Bu davalarda 73 gazeteci yargılandı. Karara bağlanan 15 davadan 10’u mahkumiyetle sonuçlandı. 10 davada 11 gazeteciye toplam 30 yıl 11 ay 11 gün mahpus cezası verildi. Bir gazeteciye verilen mahpus cezası 10 bin 110 TL para cezasına çevrildi. Beş gazetecinin beraat ettiği rapora husus üç aylık periyotta, 14 gazeteci hakkında dokuz yeni dava açıldı. 11 gazeteci ve medya çalışanı ise gözaltına alındı.
2022’nin ikinci çeyreğinin sonunda 67 olan tutuklu gazeteci sayısı ise 68’e yükseldi.
Yargılamalarda gazetecilere en fazla ‘örgüt propagandası yapmak’, ‘örgüte bilerek ve isteyerek yardım etmek’ ve ‘örgüt üyesi olmak’ üzere ‘terör’ suçlamaları yöneltildi. Bunların akabinde en sık yöneltilen suçlamalar ise ‘2911 sayılı Toplantı ve Şov Yürüyüşleri Kanunu’na muhalefet etmek’, ‘kamu görevlisine hakaret’ ve ‘Cumhurbaşkanına hakaret’ formunda kayıtlara geçti.
Saldırı ve engellemeler sürat kesmedi
Açık kaynaklardan derlenen datalara nazaran, yılın üçüncü çeyreğinde en az 23 gazeteci haber takibi esnasında polisin fizikî şiddet ve tehdidine maruz kaldı. Bir gazeteci hudut dışı edilirken, bir gazetecinin de Türkiye’ye girişine müsaade verilmedi. Bir gazeteci ve bir medya çalışanı haber takibi esnasında yaşanan trafik kazasında hayatını yitirdi. Birebir devirde, 20 gazetecinin ise fişlendiği ortaya çıktı.
RTÜK cezalarının maksadında Halk TV, Tele 1, Habertürk TV yer aldı
Rapora mevzu üç aylık periyotta Radyo ve Televizyon Üst Şurası (RTÜK) televizyon kanallarına eleştirel yayın içerikleri nedeniyle ceza kesmeye devam etti. Kelam konusu devirde RTÜK’ün program durdurma ve para cezalarının maksadında Halk TV, Habertürk TV ve Tele 1 kanalları yer aldı.
RTÜK üyesi İlhan Taşcı tarafından açıklanan sayılar ise Üst Şuranın ceza kararlarındaki orantısızlığı bir defa daha gözler önüne serdi. Taşcı’nın 1 Ocak – 15 Eylül 2022 tarihleri ortasını kapsayan raporuna nazaran, RTÜK bu 8,5 aylık periyotta eleştirel yayın çizgileriyle bilinen televizyon kanalları hakkında toplam 11,5 milyon TL fiyatında 38 ceza verirken, tıpkı devirde iktidara yakın kanallara ise toplam 1,5 milyon TL fiyatında üç sefer ceza verdi.
Evrensel’in ilan hakkı iptal edildi
Basın İlan Kurumu (BİK) ise raporun incelediği üç aylık periyotta, Evrensel gazetesinin resmi ilan ve reklam yayımlama hakkını tümüyle iptal etti. Eylül 2019’da alınan resmi ilan ve reklam durdurma kararı sebebiyle gazeteye üç yıldır ilan verilmiyordu. Yeni Asya gazetesiyle ilgili 28 Ocak 2020’den bu yana süren ilan yasağı da raporun hazırlandığı devirde hala sürüyordu.
Rapora husus periyotta Anayasa Mahkemesi (AYM), Cumhuriyet, Sözcü, BirGün ve Üniversal gazetelerinin BİK’in ‘ilan kesme’ cezalarıyla ilgili 14 ferdi müracaat belgesini tek bir evrakta kıymetlendirerek karara bağladı. AYM 10 Mart tarihli kararında, cezaların basın ve söz özgürlüğünün ihlali olduğuna hükmetti ve ceza kesilen gazetelere farklı ayrı 10 bin TL tazminat ödenmesine karar verdi.
İhlallerin ‘yapısal bir problem’den kaynaklandığını saptayan Anayasa Mahkemesi, BİK’in cezalara münasebet olarak gösterdiği 195 sayılı Kanun’un 49. hususunun yine düzenlenmesi için kararın Meclise gönderilmesine karar verdi. İhlallerin yapısal problemden kaynaklanması sebebiyle ‘pilot karar’ yolunun uygulanmasına hükmeden Mahkeme, birebir mevzuda yapılan ve karardan sonra yapılacak müracaatların incelenmesini de bir yıl mühletle erteledi.
Karar üzerine açıklama yayımlayan BİK ise “Yönetim Konseyimiz, TBMM tarafından 195 sayılı Kanunun 49. unsurunda değişiklik yapılana kadar Basın Ahlak Temelleri kapsamında yapılan müracaatları toplantı gündemine almamaya karar vermiştir” dedi
Kavala davası: Avrupa Konseyindeki ihlal süreci ilerliyor
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) Osman Kavala ve Selahattin Demirtaş davalarında verdiği ihlal kararları rapora bahis devirde de uygulanmadı. 1 Kasım 2017’den beri tutuklu bulunan iş insanı Osman Kavala’nın davasında verilen AİHM kararının uygulanmaması nedeniyle Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi tarafından Türkiye hakkında başlatılan ihlal süreci yeni bir basamağa geçti. AİHM Büyük Dairesi, Bakanlar Komitesi’nin 2 Şubat 2022’de başlattığı ihlal prosedürü kapsamındaki kararını 11 Temmuz’da açıkladı ve Türkiye’nin Kavala kararını uygulamayarak Avrupa İnsan Hakları Kontratı kapsamındaki yükümlüklerini ihlal ettiğine hükmetti.
Büyük Daire kararında, Kavala’nın ikinci kere tutuklanmasına neden olan ‘casusluk’ suçlamalarının Mahkeme tarafından daha evvel incelenen olguların ‘benzeri hatta aynısı’ olan olgulara dayandırıldığı kaydedildi.
Kararda, Türkiye’nin AİHM’nin 10 Aralık 2019’da aldığı Kavala kararının uygulanmasına yönelik hareket planları ve adımlar sunduğunu lakin bunların Mahkemenin Türkiye’nin ‘iyi niyetle’ ve ‘Kavala kararının ruhuna ve sonuçlarına uygun’ biçimde hareket ettiğine kanaat getirmesini mümkün kılmadığı belirtildi.